Rượu vang Pháp vùng Bordeaux

Tìm hiểu về rượu vang Pháp vùng Bordeaux

Hãy đi du lịch và khám phá nhiều vùng đất mới hơn khi bạn còn có thể, bởi cuộc sống ngoài kia nhiều màu sắc lắm. Nếu bạn đến Mỹ, hãy đến vùng Sonoma hoặc Napa thuộc bang California để thưởng thức những ly rượu vang ngon nhất. Còn nếu đặt chân đến Tây Ban Nha, bạn còn chần chừ gì nữa mà không đến với vùng đất Rio. Và đã là người yêu rượu vang như bạn, như Lucas, chúng ta chẳng thể nào bỏ qua nước Pháp nhỉ?! Để Lucas đoán xem, bình thường người Việt mình khi nhắc đến từ “Rượu vang Pháp” là sẽ nghĩ ngay đến địa danh “Bordeaux”, cứ như là 2 từ đó sinh ra để dành cho nhau vậy! Trong bài Chuyên đề tiếp theo này, chúng ta cùng đi thăm Bordeaux mà không cần mang theo hộ chiếu nhé.

Tìm hiểu rượu vang Pháp vùng Bordeaux

Vị tri địa lý

Bordeaux nằm cách Paris gần 800 km, chếch về phía Tây Nam của nước Pháp, gần Đại Tây Dương. Không hổ danh là thủ phủ vùng Aquitaine, nơi đây được xem như thương cảng nổi tiếng và là nơi tổ chức hội chợ chính Rượu vang Pháp. Vì Bordeaux có khí hậu đại dương, lại cạnh cửa biển, cửa sông nên các vườn nho được trồng thuận lợi trong khí hậu ôn hòa, có rừng che chở, ít bị gió.

Tìm hiểu rượu vang Pháp vùng Bordeaux

Trải dài trên 57 vùng sản xuất rượu vang, có đến 10.000 lâu đài (Chateau) và 13.000 vườn nho. Những vườn nho tốt nhất thường nằm trên tả ngạn sông Gironde – đất sỏi, đá phiến chiếm phần lớn; sản xuất ra nhiều loại vang đắt tiền nhất. Bordeaux được xem là cái nôi của rượu vang thế giới, sản lượng đạt 80 triệu thùng/năm, tương đương cứ 7 người trên thế giới sẽ có 1 người uống một chai Rượu vang Pháp Bordeaux, thu về cho nước Pháp khoảng 14,5 tỷ Euro/năm. Nơi đây là vùng đất có cá tính mạnh mẽ do chất lượng cao nhưng không khai thác cạn kiệt, có phương pháp canh tác hợp lý trên từng nguồn nước và không tưới nước, bón phân.

Năm 1855, Pháp ra đời phân hạng Grand Cru Classé, đa phần việc đánh giá phân hạng dựa trên doanh số và giá bán. Ngày nay, các chuyên gia đánh giá luật phân hạng năm 1855 là một luật hời hợt, không bao quát được tất cả những nhà làm rượu vang Pháp ở vùng Bordeaux. Thực ra tại thời điểm đó, Pháp cho ra đời luật phân hạng trên để kích cầu, lấy kinh phí xây tháp Eiffel với mong muốn tạo nên một biểu tượng của đất nước.  Sau dịp đó, rượu vang Bordeaux tăng giá rất nhanh. Nhưng vì mang danh không mấy tốt lắm về phân hạng, những người chủ vùng Bordeaux đã nhận ra sai sót này. Họ dùng khoản tiền lời thu được để đầu tư trở lại cho việc làm rượu cho hiệu quả hơn, khiến chất lượng ngày một nâng cao tương đương với giá thành, xóa tan nghi ngại về phân hạng rượu vang Pháp.

Các cấp độ của rượu vang Pháp

Sau năm 1855, có rất nhiều nhà làm rượu rất ngon trong vùng Bordeaux mà chưa được phân hạng muốn có phân hạng Grand Cru nhưng không thể vào được do Pháp chỉ thêm luật, không sửa đổi luật. Đến năm 1932 , họ tự cho ra đời phân hạng địa phương Cru Bourgeois cho khoảng 419 nhà làm rượu. Tiếp đến luật phân hạng rượu vang Pháp Cru Artisan được lập năm 1994 bởi 335 nhà làm rượu có diện tích vườn nho dưới 5 hecta.

Các cấp độ của rượu vang Pháp

Kinh nghiệm nhỏ: Về nguyên tắc, phân hạng Cru Bourgeois thấp hơn phân hạng Grand Cru Classé. Thật ra, có những chai vang thuộc phân hạng Cru Bourgeois giá trị hơn hẳn những chai thuộc phân hạng Grand Cru Classé. Đây là khe hở của luật rượu vang Pháp. Nếu bạn biết tận dụng khe hở này, bạn sẽ luôn mua được những chai rượu vang rất ngon với giá thành tương đối mềm mại. Khi cần tiếng tăm, bạn có thể chọn “Grand Cru Classé”; nhưng khi bạn cần vang ngon, hãy cân nhắc chọn “Cru Bourgeois”. Người chọn rượu vang chuyên nghiệp sẽ là người không quan tâm nhiều lắm đến phân hạng rượu mà sẽ đặc biệt chú ý đến chất lượng rượu bên trong để đánh giá.  

Sau năm 1855, có rất nhiều cuộc cách mạng về rượu vang  Pháp xuất hiện. Năm 1973 là một ngoại lệ khi Pháp sửa luật thêm 61 phân hạng Grand Cru. Sau đó rượu vang ngày càng cải thiện chất lượng và không có những cuộc cách mạng khác.

Lịch sử vùng Bordeaux

Vào năm 300 trước Công Nguyên, “Burdigala” là tên gọi đầu tiên của vùng Bordeaux. Vùng đất này được thống trị bởi các bộ tộc Celt, thuộc thời kỳ đồ sắt và thời kỳ La Mã ở châu Âu. Bordeaux được xem là thủ phủ của vùng Aquitania, cũng là một thành phố quan trọng đối với nền kinh tế La Mã và Rome. Sở dĩ quan trọng vì nơi đây tập trung rất nhiều quặng thiếc lớn. Quân đội La Mã đến đây để khai thác cạn kiệt nguồn quặng, chế tạo vũ khí và áo giáp. Vậy nên cảng biển ở Bordeaux không dùng cho thương mại mà chỉ để phục vụ cho mục đích quân sự mà thôi.  

Dọc con sông Bourde, người dân địa phương đã trồng cây nho trước khi người La Mã đến. Vào thế kỷ I sau Công Nguyên, rượu vang Pháp vùng Bordeaux phát triển nhờ các thương gia và Giáo hội, cạnh tranh với rượu vang của vùng Narbonne và La Mã. Một trong những vườn nho cổ xưa nhất của Bordeaux có tên “Château Ausone”, tồn tại ở thế kỷ IV. Đối với những người yêu rượu vang Pháp ngày nay, những chai rượu Château Ausone có giá trị rất cao bởi tính lịch sử và hương vị tuyệt hảo, bất chấp thời gian của nó.

Tìm hiểu về rượu vang Pháp vùng Bordeaux

Năm 498, Bordeaux thuộc về bộ tộc Franks do đế chế La Mã sụp đổ vào năm 477. Năm 1152, Công nương Eleanor của vùng Aquitania tái hôn với Henry II – vua nước Anh. Ngày xưa phụ nữ kết hôn phải mang theo của hồi môn. Dĩ nhiên, rượu vang là của hồi môn của Công nương Eleanor. Bạn thử đoán xem thức uống này có được chào đón ở nước Anh? Không ngạc nhiên khi người Anh tỏ ra rất thích rượu vang Pháp – một thức uống hoàn toàn mới, trước đó họ đã quá quen thuộc với rượu Whisky và bia – thức uống bản địa. Họ gọi rượu vang  Bordeaux là “Clairet” để phân biệt với vang vùng Bourgogne và Champagne. Vua Henry II còn miễn thuế đối với việc nhập khẩu rượu vang Bordeaux vào nước Anh. Thêm nữa, hải quan vùng Bordeaux còn ra luật: tàu thuyền đi vào cảng Bordeaux giao thương bắt buộc phải mua rượu vang Bordeaux, không thì miễn xuất bến! Ba yếu tố trên khiến rượu vang Pháp Bordeaux phát triển rất mạnh, đến 50% sản lượng vang Clairet được xuất khẩu sang Anh.

Từ vùng Graves, việc trồng cây nho mở rộng đến vùng Libournais. Trong thời gian này, vang Clairet có đặc quyền ưu tiên hơn vang các vùng Bergerac, Cahors và Gaillac. Đến thế kỷ XIV, Đức giáo hoàng Pope Clement V phát triển rượu vang của vùng Graves do yêu cầu làm rượu vang gửi về La Mã để làm lễ trong nhà thờ. Năm 1453, Bordeaux chính thức sát nhập vào nước Pháp.

Tìm hiểu về rượu vang Pháp vùng Bordeaux

Năm 1599, người Hà Lan đến vùng Medoc, thuộc Bordeaux, làm thủy lợi. Họ làm thủy lợi với hai mục đích: hút bùn ở cửa sông Medoc để tàu thuyền có thể ra vào dễ dàng và mở rộng diện tích đất nông nghiệp. Trong lúc người Hà Lan thực hiện công việc của mình thì người Pháp không thể tiếp tục trả tiền do hết ngân sách. Để có tiền trả nợ, người Pháp kêu gọi đầu tư, giao thương, đồng thời bán đất giá rẻ cho những nước châu Âu lân cận như Đức, Đan Mạch, Hà Lan, Na Uy… Ngẫu nhiên, Bordeaux biết đến sô-cô-la, rượu Gin của người Hà Lan, bia của người Đức, đôi khi còn có các loại trà từ Trung Quốc và café của các tàu thương nhân khác mang đến. Chính người Hà Lan đã phát triển rượu vang trắng – ngọt của vùng Bordeaux bằng cách dạy cho dân địa phương biết cách làm rượu vang từ nho chín theo cách làm của người Hungary.

Sở dĩ người Anh thích rượu vang Pháp Bordeaux vì nó có màu sắc khá đẹp do được ủ trong thùng gỗ sồi. Đáp ứng nhu cầu đó, người Pháp ào ạt ủ rượu trong những thùng sồi siêu lớn với dung tích 900 lít (rượu làm theo phương pháp  ủ này có tên chung là “Clairet”). Nhưng việc ủ trong những thùng sồi lớn như vậy không giúp rượu vang Pháp có thêm hương vị hơn. Vì vậy khái niệm ủ rượu trong những thùng gỗ sồi 220 lít nhỏ bắt đầu xuất hiện bởi gia đình Pontac Lynch, nhằm cạnh tranh với vang Clairet. Bạn thấy đấy, những nhà làm rượu vang Bordeaux đã chuyển từ xu hướng chú trọng số lượng sang chất lượng, dẫn đến làn sóng rượu vang cao cấp ra đời, vườn nho ở Medoc – Bordeaux mở rộng. Từ may mắn dẫn đến may nắm, trong khi hút bùn người Hà Lan còn phát hiện ở dưới lớp bùn là một lớp đất đá phiến. Ngay lập tức, vua của những giống nho đỏ – Cabernet Sauvignon được mang đến trồng ở Medoc. Đồng thời việc sử dụng than đá của người Anh đã làm cho chai thủy tinh trở nên tốt hơn nên người ta không vận chuyển vang bằng thùng gỗ nữa, thay vào đó rượu được đóng vào các chai khá tiện lợi.       

Tìm hiểu về rượu vang Pháp vùng Bordeaux

Đến thế kỷ XIX, nhờ sự tiến bộ của công nghệ sinh học, rượu vang Pháp Bordeaux càng ngày càng phát triển mạnh và có tuổi thọ rượu cao hơn. Bởi những nhà làm rượu đã biết chọn lọc những con men tốt nhất quyết định cho những chai rượu vang ngon. Sau đó họ giấu đi thông tin về những con men này. Cho đến bây giờ, đó vẫn là bí mật của các nhà làm rượu vang Pháp.

Năm 1853, tuyến đường sắt Paris – Bordeaux đi vào hoạt động giúp các thương nhân vận chuyển rượu vang nhiều hơn, đáp ứng nhu cầu của lớp người tiêu dùng mới tại Paris. Năm 1855, Pháp tổ chức hội chợ Vinexpo ở Paris và cho ra đời phân hạng Grand Cru Classé. Năm 1866, đại dịch Phylloxera tàn phá gần như toàn bộ vườn nho trên nước Pháp, trong đó có Bordeaux. Năm 1901, tổ chức liên minh giữa các chủ sở hữu vườn nho, nhà làm rượu được thành lập để xác minh nguồn gốc rượu và chống gian lận, làm rượu giả. Năm 1911, rượu vang vùng Bordeaux và vùng Tây Nam của nước Pháp tách ra, mặc dù Bordeaux nằm trong vùng Tây Nam này. Năm 1935, luật phân hạng rượu vang Pháp AOC ra đời, 24 tên gọi xuất xứ rượu vang của vùng Bordeaux được xác định. Từ đó cho đến năm 1990, các vườn nho tại Bordeaux đã mở rộng diện tích ra rất nhiều.

Tìm hiểu về rượu vang Pháp vùng Bordeaux

Phân hạng rượu vang Pháp vùng Bordeaux

Vùng Bordeaux có 2 phân hạng rượu vang chính: Vin de Pays de L’Atlantique và hệ thống AOC. Ngày nay các phân hạng này, được hiểu là phân loại về vị trí địa lý của các ruộng nho và các yêu cầu về quy chuẩn làm rượu trên từng ruộng nho đó chứ không nên hiểu theo nghĩa thứ tự xếp hạng.

1. Vin de Pays de L’Atlantique

Đây là phân hạng rượu vang Pháp đại diện cho phần lớn các loại vang thông dụng của vùng Bordeaux. Người ta tính được tổng sản lượng khoảng 4 triệu lít/năm, trong đó vang đỏ chiếm 62% và vang trắng chiếm 38%. Những chai rượu có phân hạng Vin de Pays de L’Atlantique rất hiếm khi xuất hiện ở Việt Nam vì đa phần người ta chủ yếu sản xuất và tiêu thụ trong nước Pháp.

2. Hệ thống AOC

Hệ thống phân hạng AOC bao gồm vang đỏ và vang trắng, được phân chia thành 5 loại:

     - AOC Bordeaux

     - AOC Bordeaux Superieur

     - AOC Bordeaux Region

     - AOC Bordeaux Villages

     - AOC Bordeaux Villages + Grand Cru

Bước đầu bạn hãy tìm hiểu về các phân hạng chi tiết của AOC Bordeaux và AOC Bordeaux Superieur trước. Các phân hạng còn lại sẽ được giới thiệu trong phần tiếp theo, khi bạn bước vào cụ thể từng vùng nhỏ của Bordeaux.   

2.1. AOC Bordeaux

Trên 46.200 hecta vườn nho, người ta sản xuất vang AOC Bordeaux với sản lượng đạt 223 triệu lít/năm. Các vườn nho trồng chủ yếu giống nho đỏ Merlot và Cabernet Sauvignon. Rượu vang thường có mùi trái cây, rất ít mùi gỗ sồi và có tuổi thọ ngắn.

2.2. AOC Sec Bordeaux

Trên 6.500 hecta vườn nho, người ta sản xuất vang AOC Sec Bordeaux với sản lượng đạt 38 triệu lít/năm. Các vườn nho trồng chủ yếu giống nho trắng Sauvignon Blanc và Semillon. Rượu vang thường có lượng đường cặn dưới 4 gram/lít.

2.3. AOC Moelleux Bordeaux

Giống nho được trồng chủ yếu trên các vườn nho sản xuất vang AOC Moelleux Bordeaux cũng là Sauvignon Blanc và Semillon. Những chai rượu này thường có lượng đường cặn trong khoảng 12 – 45 gram/lít.

2.4. AOC Rosé Bordeaux

Trên 4.725 hecta vườn nho, người ta sản xuất vang AOC Rosé Bordeaux với sản lượng đạt 17 triệu lít/năm. Các vườn nho trồng chủ yếu giống nho đỏ Cabernet Sauvignon, Merlot và Cabernet Franc. Rượu vang thường có màu đậm hơn, vị ít ngọt hơn và có màu hồng đậm nhất trong các loại vang hồng so với các vùng khác.

2.5. AOC Bordeaux Clairet

Sản lượng trung bình của 925 hecta vườn nho AOC Bordeaux Clairet đạt khoảng 5 triệu lít/năm. Vang được ủ trong thùng gỗ sồi dung tích 900 lít là điều khác biệt của những chai rượu này.

2.6. AOC Cremant de Bordeaux

Những chai vang mang phân hạng AOC Cremant de Bordeaux đạt sản lượng trung bình khoảng 920.000 lít/năm.

2.7. AOC Bordeaux Superieur

Những vườn nho được quy định phân hạng AOC Bordeaux Superieur được trồng để sản xuất cả vang đỏ lẫn vang trắng: 10.000 hecta nho đỏ với sản lượng 45 triệu lít/năm, 60 hecta nho trắng với sản lượng 170.000 lít/năm. Rượu được lên men ở nhiệt độ thấp, thời gian ủ tối thiểu 9 tháng và mạnh mẽ hơn rượu Bordeaux bình thường. Hương vị vang chủ yếu là mùi trái cây, có ít mùi gỗ sồi. Rượu vang mang phân hạng trên có tuổi thọ cao, có thể để tới 10 năm trong điều kiện bảo quản tốt.

Xem "RƯỢU VANG CHILE"

Xem "RƯỢU VANG NEW ZEALAND"

Rượu vang Lucas - LucasFineWine